Δεν χωρά αμφιβολία ότι η επιτυχημένη εισαγωγή του νέου νομίσματος, του ευρώ, αποτελεί το αποκορύφωμα μιας μακράς και επίπονης διαδικασίας. Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν σηματοδοτεί και δεν πρέπει να σηματοδοτεί το τέλος αυτής της διαδικασίας. Μάλλον αναγγέλλει το ξεκίνημα μιας νέας και περισσότερο δυναμικής εποχής στη διαδικασία της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Αν μη τι άλλο, το επιτυχημένο ξεκίνημα του ευρώ, μας υπενθυμίζει, ότι τα μεγάλα σχέδια επιτυγχάνουν μόνο όταν υπάρχει πολιτική βούληση, θάρρος και φαντασία. Οι Ευρωπαίοι, όπως συμβαίνει παντού, είχαν ταυτισθεί με το εθνικό τους νόμισμα, μερικοί λίγο περισσότερο, όπως στην περίπτωση της Βρετανίας, της Δανίας και της Σουηδίας. Πάντως, αποτελεί έκπληξη το γεγονός της ευρείας αποδοχής του νέου νομίσματος, έπειτα από την αρχική σθεναρή αντίσταση που συνάντησε. Οι πολίτες σε κάθε κράτος-μέλος, μοιράζονται τώρα την κοινή ταυτότητά τους όχι πλέον μέσω του εθνικού νομίσματος, αλλά μέσω των κοινών γλωσσικών, πολιτισμικών και ιστορικών δεσμών τους.

Χωρίς αμφιβολία, η αλλαγή από το ένα νόμισμα στο άλλο δημιουργεί δυσκολίες σε ατομικό επίπεδο: πρέπει να συνηθίσουμε σε νέες νομισματικές αξίες και να τις ενσωματώσουμε σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητάς μας.

Προκειμένου να επιτευχθεί η εξοικείωση του καταναλωτικού κοινού με το ευρώ, απαιτήθηκε μια εκτεταμένη καμπάνια πληροφόρησης και επικοινωνίας. Η αναγραφή των τιμών και στα δύο νομίσματα κρίθηκε υποχρεωτική, ενώ απαραίτητη αποδείχθηκε η χρήση μετατροπέων. Η διπλή αναγραφή των τιμών για ένα εύλογο χρονικό διάστημα αποδείχθηκε ιδιαίτερα επωφελής, προκειμένου να εξοικειώσει τους καταναλωτές στο να σκέφτονται και να υπολογίζουν σε ευρώ και συνεπώς να αποκτήσουν μία άνεση στις συναλλαγές τους.

Οι γυναίκες ειδικότερα επηρεάζονται περισσότερο από τις επιπτώσεις, διότι εκτός της επαγγελματικής τους δραστηριότητας και της καθημερινής ζωής, πρέπει να το εντάξουν στις καθημερινές τους υποχρεώσεις, ως διαχειριστές, συνηθέστατα, του οικογενειακού προϋπολογισμού.

Έρευνες είχαν δείξει ότι οι γυναίκες αντιμετώπιζαν με μεγαλύτερη επιφυλακτικότητα το ευρώ, σε σχέση με τους άνδρες. Αναμφίβολα όμως, οι γυναίκες είναι περισσότερο συνειδητοποιημένες ως προς τις πρακτικές πτυχές της μετάβασης στο νέο νόμισμα.

Θα ήταν χρήσιμο να εξετάσουμε την συμπεριφορά των γυναικών σε σχέση με το ευρώ πριν από την 1η Ιανουαρίου 2002. Για αρκετά χρόνια, οι έρευνες του Ευρωβαρόμετρου έδειχναν ότι οι γυναίκες γενικά ήταν περισσότερο επιφυλακτικές από τους άνδρες. Ταυτοχρόνως όμως, περισσότερες γυναίκες ήταν υπέρ του ευρώ, παρά αντίθετες. Έτσι, οι Ευρωπαίες που είχαν ταχθεί από νωρίς υπέρ του νέου νομίσματος ήταν 73% στην Ιταλία, 63% στην Ιρλανδία, 57% στο Λουξεμβούργο, 56% στην Ισπανία, 53% στην Ολλανδία, 52% στη Γαλλία, 51% στο Βέλγιο και 50% στην Ελλάδα. Την ίδια στιγμή, μόνο 25% των Βρετανίδων ήταν υπέρ της καθιέρωσης του ενιαίου νομίσματος.

Τίθεται όμως το ερώτημα, κατά πόσο ήταν καλά πληροφορημένες; Οι Ευρωπαίες λοιπόν, δήλωναν πως αισθάνονταν λιγότερο σωστά πληροφορημένες σε σχέση με τους άνδρες. Το φθινόπωρο του 1997, 21% των γυναικών δήλωσαν πολύ καλά ενημερωμένες εν αντιθέσει με 34% των ανδρών.

Η κυκλοφορία του ευρώ στην Ελλάδα, σηματοδότησε την επιτυχή κατάληξη της υλοποίησης μιας σφιχτής οικονομικής πολιτικής, ιδιαίτερη επώδυνης κάποιες φορές, με σκοπό την εξασφάλιση της εισόδου της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση. Η αποδοχή του νέου νομίσματος ήταν θερμή από το σύνολο του πληθυσμού. Η μετάβαση από τη δραχμή στο ευρώ θεωρήθηκε ότι αποτελεί ένα μεγάλο βήμα προόδου που συνδέεται άμεσα με την θεμελίωση της νέας εθνικής μας αυτοπεποίθησης.

Έτσι, η υποδοχή που επιφυλάχθηκε στο ευρώ, ήταν ενθουσιώδης. Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την 4η ημέρα κυκλοφορίας του ευρώ, κατέτασσε την Ελλάδα μαζί με την Ολλανδία στην πρώτη θέση στις συναλλαγές με το νέο νόμισμα, με ποσοστό άνω του 80% .

Η εισαγωγή του ευρώ θα έχει την πιο σημαντική επίδραση στην ταύτιση των πολιτών με την Ε. Ε.. Ωστόσο, παραμένει πιεστική και επείγουσα η ανάγκη να έρθουν σε επαφή οι Ευρωπαίοι πολίτες μεταξύ τους, σε μια μη οικονομική βάση.

Το ευρώ είναι ένα νόμισμα χωρίς κράτος. Η Ευρώπη χρειάζεται να αναπτύξει μια οικονομική ένωση με σκοπό την προστασία του νομίσματός της από τους κερδοσκόπους και να προχωρήσει στην πολιτική της ενοποίηση.

Το γεγονός ότι κάποιες χώρες δεν συμμετέχουν στην Ευρωζώνη, ασφαλώς αποδυναμώνει την ισχύ του ευρώ. Ωστόσο, οι έρευνες έχουν δείξει ότι σύντομα θα υπάρξει ανάγκη ενσωμάτωσης και για αυτές τις χώρες.

Ενδιαφέρον όμως έχει να εξετάσουμε τις επιπτώσεις της εισαγωγής του ευρώ, ως ενιαίου νομίσματος, στο ζήτημα της απασχόλησης. Να ελέγξουμε την δυνατότητα αναβάθμισης του επιπέδου των εργασιακών σχέσεων, ειδικότερα στις γυναίκες εργαζόμενες.

Είναι γενικά παραδεκτό, ότι η εισαγωγή του νέου ευρωπαϊκού νομίσματος συνεπάγεται βαθιές αλλαγές, οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής μορφής σε όλο το φάσμα των επιλογών των κρατών μελών στα θέματα της εργασίας και της απασχόλησης. Εξάλλου, ένα από τα κριτήρια σύγκλισης που έθεσε η Συνθήκη του Μάαστριχτ, ήταν και η συμμόρφωση των εθνικών πολιτικών προς την κοινή ευρωπαϊκή πορεία.

Οι διαφορές μεταξύ των φύλων όσον αφορά την απασχόληση, την ανεργία και τις αμοιβές, εξακολουθούν να είναι απαράδεκτα μεγάλες, ενώ τα ποσοστά εκπροσώπησης των γυναικών και των ανδρών σε κλάδους και επαγγέλματα παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις. Επίσης, οι υποδομές για τη φροντίδα των παιδιών και άλλων εξαρτημένων μελών της οικογένειας δεν είναι επαρκώς ανεπτυγμένες στις περισσότερες χώρες.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι γυναίκες πληρώνονται περίπου το 83% των ωριαίων αμοιβών των ανδρών. Το χάσμα είναι μεγαλύτερο στον ιδιωτικό τομέα σε αντίθεση με τον δημόσιο τομέα (76% και 89% αντίστοιχα), στο αγροτικό και βιομηχανικό τομέα σε αντίθεση με τον τομέα υπηρεσιών κλπ.

Στην Ελλάδα, οι μισθολογικές διαφορές ανά φύλο είναι μεγάλες και ποικίλλουν ανάλογα με τον κλάδο. Στην βιομηχανία, οι μέσοι μισθοί των ανδρών υπαλλήλων υπερβαίνουν τους αντίστοιχους μισθούς των γυναικών κατά 43% (1998, στοιχεία της ΕΣΥΕ), ενώ στο λιανικό εμπόριο το αντίστοιχο ποσοστό ανέρχεται σε 14%, στο χονδρικό εμπόριο σε 20%, στις τράπεζες σε 30% και στις ασφαλιστικές εταιρείες σε 58%. Μεταξύ εργατών και εργατριών της μεταποιητικής βιομηχανίας η διαφορά ανέρχεται σε 28%.

Σε επαγγέλματα που απαιτούν μεγαλύτερη εξειδίκευση, το μισθολογικό χάσμα ανάμεσα στα δύο φύλα είναι μικρότερο. Εάν στα παραπάνω ποσοστά συνυπολογιζόταν το μισό εκατομμύριο γυναικών που εκτιμάται ότι απασχολείται σε «μαύρη εργασία», τότε τα πραγματικά νούμερα θα ήταν ακόμα πιο μεγάλα. Είναι χαρακτηριστικό ότι καμία σύμβαση (εθνική, κλαδική ή επιχειρησιακή) δεν προβλέπει ειδικές ρυθμίσεις ή θετικές δράσεις με στόχο την πρόληψη, τη μείωση ή και την εξάλειψη των μισθολογικών διακρίσεων εις βάρος των γυναικών.

Δεδομένου ότι ο γενικός στόχος της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης είναι η δημιουργία συνθηκών οικονομικής σταθερότητας και μακροπρόθεσμης ανάπτυξης, οι εργαζόμενοι θα επωφεληθούν από την προοπτική της παρεχόμενης ασφάλειας στον τομέα της απασχόλησης, της δυνατότητας που θα τους παρέχεται να εργαστούν σε οποιοδήποτε μέρος της «ζώνης», όπως και από το γεγονός ότι οι μισθοί τους θα προστατεύονται έναντι του πληθωρισμού λόγω της δέσμευσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να εξασφαλίσει σταθερότητα τιμών.

Με την εισαγωγή του Ευρώ ως ενιαίου νομίσματος, την αποκάλυψη των εισοδηματικών ανισοτήτων και την ανάγκη πρόσδεσης των πολιτικών μισθών και ημερομισθίων στις αυξήσεις της παραγωγικότητας, προβάλλει ως αποτελεσματικότερη αλλά και ως αναπόδραστη επιλογή η απομάκρυνση από τις μισθολογικές πολιτικές της αυξημένης εθνικής ανταγωνιστικότητας και η επιστροφή στις κοινωνικά δίκαιες λύσεις της σύνδεσης των μισθολογικών πολιτικών με τις αυξήσεις της παραγωγικότητας της εργασίας.

Οι προτεινόμενες τροποποιήσεις των κατευθυντηρίων γραμμών του τέταρτου πυλώνα που υπεβλήθησαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν ως στόχο να ληφθούν υπόψη οι νέες προτεραιότητες που συμφωνήθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής της Λισσαβόνας πριν από δύο χρόνια, δηλαδή να αυξηθεί το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών μέχρι το 2010 από το σημερινό μέσο επίπεδο του 51% στο 60% και άνω. Υπενθυμίζεται ότι το σημερινό ποσοστό απασχόλησης των ανδρών ανέρχεται στο 70%, δηλαδή τουλάχιστον 20% υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών. Στόχος της ΕΕ είναι να αυξηθεί μέχρι το 2010 το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών στο 60% και άνω και το μέσο ποσοστό απασχόλησης στο 70%.

Δράσεις για την προώθηση της ίσης αμοιβής για ίση εργασία ή για εργασία ίσης αξίας
πρέπει να στοχεύουν στην εξάλειψη της ανισότητας των αμοιβών μεταξύ γυναικών και ανδρών. Τέτοιες δράσεις πρέπει να περιλαμβάνουν αναλύσεις και συμπεφωνημένους ορισμούς της έννοιας "εργασία ίσης αξίας" σε διαφορετικούς κλάδους της οικονομίας και σε διαφορετικά επαγγέλματα. Πρέπει επίσης να καταρτίζονται και να δημοσιεύονται τακτικά από τη EUROSTAT στατιστικά στοιχεία για τις αμοιβές ταξινομημένα ανά φύλο και ανά κλάδο και επάγγελμα.

Ως συμπέρασμα στα παραπάνω θα μπορούσαμε να πούμε πως βασική προϋπόθεση για την δημιουργία συνθηκών ίσων ευκαιριών για όλους και όλες, παραμένει η μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του συνόλου των ανθρώπινων πόρων, καθώς και η δίκαιη κατανομή των ευθυνών και των υποχρεώσεων ανάμεσα στα δύο φύλα, τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια σφαίρα.