Ασφαλώς το σύνθημα των πρασίνων "think globally-act locally", σας είναι γνωστό. Το σύνθημα αυτό αποκτά πάλι επικαιρότητα με την "παγκοσμιοποίηση", αφού η κινητικότητα των επενδύσεων, η χρήση των νέων τεχνολογιών, η κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας, όχι μόνο δεν αντιτίθενται στην τοπική δράση, αλλά αντιθέτως ενθαρρύνουν την ανάδειξη της τοπικής και περιφερειακής διάστασης της ανάπτυξης. Κατά τα τελευταία χρόνια ο αναπτυξιακός ρόλος και το περιεχόμενο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη χώρα μας έχει αναβαθμισθεί σημαντικά. Με την καθιέρωση του Β΄ βαθμού αυτοδιοίκησης και τον Καποδίστρια, απόκτησε περισσότερα στοιχεία γενικής πολιτικής, πόρους, αρμοδιότητες και εξουσία.

Χρειάζεται να τονίσω ευθύς εξαρχής ότι, όταν μιλάμε για τοπική ανάπτυξη δεν αναφερόμαστε αποκλειστικά στην οικονομική ανάπτυξη, δηλαδή στην αξιοποίηση των τοπικών δυνατοτήτων για την παραγωγή, διανομή και κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών. Η τοπική ανάπτυξη μπορεί να ορισθεί ως μια εν δυνάμει διαδικασία που δίνει έμφαση στις κοινές ανάγκες και αξίες της συμβίωσης των ανθρώπων. Σ' αυτή την προσπάθεια οι τοπικοί φορείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, τόσο λόγω της εγγύτητάς τους στις πραγματικές συνθήκες και προβλήματα που αντιμετωπίζει κάθε τόπος ή περιοχή, όσο και λόγω της καλύτερης γνώσης τους, όσον αφορά τα μέσα αντιμετώπισής τους.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω την αναπτυξιακή διάσταση της ισότητας των φύλων και τη σημασία της ένταξης της διάστασης του φύλου στην Περιφερειακή και Τοπική Ανάπτυξη. Εφόσον με τον όρο ανάπτυξη εννοούμε μεταξύ άλλων και επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό, προκειμένου να οικοδομηθεί ένα καλύτερο μέλλον, τότε είναι βέβαιο ότι αυτή η ανάπτυξη δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τo μισό του πληθυσμού.

Ο ρόλος των γυναικών στην ανάπτυξη, τόσο στον ανεπτυγμένο, όσο και στον υπό ανάπτυξη κόσμο, είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος κατά τα τελευταία χρόνια. Το 1995, το Πρόγραμμα Δράσης που υιοθετήθηκε κατά την 4η Παγκόσμια Διάσκεψη για τις Γυναίκες στο Πεκίνο, τόνισε τον αποφασιστικό ρόλο των γυναικών στην ανάπτυξη και την ειρήνη και ταυτόχρονα προέτρεπε τις κυβερνήσεις να επενδύσουν στις γυναίκες και να ενισχύσουν τη συμμετοχή των γυναικών σε όλους τους τομείς, προκειμένου να επιταχύνουν την ανάπτυξη.

Από την εμπειρία που έχει μέχρι τώρα αποκτηθεί, από την εφαρμογή αναπτυξιακών στρατηγικών και προγραμμάτων, θα ήθελα να τονίσω δύο σημεία, τα οποία πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικά για τη δημιουργία του πλαισίου μέσα στο οποίο μπορεί να τοποθετηθεί η οποιαδήποτε ανάλυση για το ρόλο των γυναικών στην ανάπτυξη.

Πρώτον: Είναι απαραίτητο να σημειώσουμε ότι ο όρος ανάπτυξη δεν είναι συνώνυμος με τον όρο οικονομική ανάπτυξη (μεγέθυνση). Η ανάπτυξη έχει μια ανθρώπινη και κοινωνική διάσταση, που συχνά απουσιάζει από τις αναλύσεις και είναι αυτή η διάσταση που θα ήθελα να τονίσω. Η οικονομική μεγέθυνση δεν θεωρείται πλέον ως ικανή προϋπόθεση για την ανάπτυξη. Ωστόσο, αποτελεί ένα κρίσιμο παράγοντα, όπως και συγκεκριμένα διαρθρωτικά μέτρα (αποκρατικοποιήσεις, παραγωγή προσανατολισμένη προς εξαγωγή, κλπ.), που θεωρούνται ότι επιταχύνουν την ανάπτυξη.

Η ιδέα της βιώσιμης και της ανθρώπινης ανάπτυξης δεν φαίνεται να εμπνέουν νέες προσεγγίσεις της ανάπτυξης, οι οποίες καθοδηγούνται από τους κανόνες της αγοράς και της οικονομικής ανάπτυξης. Γι αυτό, η ανθρώπινη ανάπτυξη, εννοιολογικά παραμένει προβληματική. Οι περιορισμένοι πόροι που διατίθενται για τις κοινωνικές υπηρεσίες, αποτελούν σύμπτωμα των σύγχρονων αναπτυξιακών τάσεων και προσαρμογών. Η καταστροφή των δασών και η διάβρωση του εδάφους επίσης αυξάνουν, ως αποτέλεσμα των πιέσεων για εξαγωγές των αγροτικών προϊόντων.

Παρά τις δυσκολίες στην κατανόηση και στη μέτρηση της ανάπτυξης, νομίζω ότι θα μπορούσαμε όλοι να συμφωνήσουμε, ότι η ανάπτυξη θα πρέπει να στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού. Επομένως, είναι φανερό, ότι ο αποκλεισμός των γυναικών από τις ευκαιρίες της ζωής και η διαιώνιση των ανισοτήτων λόγω φύλου, εμποδίζει την διαδικασία της ανάπτυξης. Καθώς οι γυναίκες αποτελούν το μισό του πληθυσμού, η πρόοδός τους θα έπρεπε να θεωρείται ως ο ακρογωνιαίος λίθος της ανάπτυξης.

«Εκπαίδευσε μια γυναίκα και θα εκπαιδεύσεις μια οικογένεια» λέει ένα παλιό Μεξικάνικο σλόγκαν. Γι αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση στις συνεργασίες και συμφωνίες που συνάπτει με τρίτες χώρες (Cotonou), πάντα θέτει ρήτρες για την προαγωγή των δικαιωμάτων των γυναικών. Πολύ περισσότερο που έχει διαπιστωθεί, ότι οι χρηματοδοτήσεις που φτάνουν στα χέρια των γυναικών, πιάνουν πραγματικά τόπο και συμβάλλουν στην τοπική ανάπτυξη (Εκθέσεις World, Bank, κ.λ.π.).

Δεύτερο: Πιστεύω, ότι η όποια ανάλυση για το ρόλο του φύλου στην ανάπτυξη, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όχι τις γυναίκες μεμονωμένα, αλλά κυρίως τις σχέσεις και την κατανομή ρόλων και εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η εμπειρία έχει δείξει ότι όταν οι γυναίκες εξετάζονται μεμονωμένα, εύκολα περιθωριοποιούνται από το υπόλοιπο της αναπτυξιακής διαδικασίας. Γι αυτό, χρησιμοποιούμε το φύλο και ιδιαίτερα τις σχέσεις των φύλων. Το χάσμα που εξακολουθεί να υπάρχει ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες όσο αφορά την κατανομή των πόρων και της εξουσίας. Παρά την ευαισθησία για την ισότητα που συναντούμε σε όλα τα επίσημα έγγραφα, οι γυναίκες παραμένουν στο περιθώριο των αποφάσεων για την ανάπτυξη, πραγματικά παρατηρητές των πολιτικών αποφάσεων που επηρεάζονται από πατριαρχικές δομές και αξίες.

Ωστόσο, οι υποδομές στο χώρο της υγείας, της εκπαίδευσης και της κοινωνικής πρόνοιας, η φροντίδα και η συμπαράσταση στα κοινωνικά περιθωριοποιημένα άτομα, η προστασία του ανθρώπινου και φυσικού περιβάλλοντος και άλλα θέματα που αφορούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και αποτελούν βασικές παραμέτρους της βιώσιμης ανάπτυξης μιας χώρας, μπορούν να τύχουν ιδιαίτερης προώθησης, αν μια «κρίσιμη μάζα» γυναικών συμμετέχει στις διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων.

Ασφαλώς η Ελλάδα δεν μπορεί να μείνει έξω από αυτές τις διεργασίες. Πολύ περισσότερο που εξακολουθούμε ως χώρα να κατέχουμε την αρνητική πρωτιά στην Ευρώπη, ως προς τη συμμετοχή και εκπροσώπηση των γυναικών στους δημοκρατικούς θεσμούς και στα πολιτικά κέντρα αποφάσεων. Αυτό έχει οδηγήσει σε πολιτικές που αγνοούν την διάσταση του φύλου και συμβάλλουν στη διαιώνιση των διαιρέσεων κατά φύλο στην αγορά εργασίας.

Σε όλη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις στην επαγγελματική απασχόληση των δύο φύλων. Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών υπερβαίνει κατά 3 μονάδες το αντίστοιχο των ανδρών, ενώ το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών παραμένει κατώτερο κατά 18,2% από εκείνο των ανδρών. Επίσης, οι μέσες αμοιβές των γυναικών καλύπτουν μόλις το 77% των ανδρικών αποδοχών.

Γι' αυτό, είναι ανάγκη να προωθηθούν, κυρίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, μέτρα για μια περισσότερο ισόρροπη συμμετοχή των γυναικών στην επαγγελματική δραστηριότητα, λαμβάνοντας υπόψη το νέο περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί από τη ραγδαία τεχνολογική αλλαγή. Η Επίτροπος κα Διαμαντοπούλου, επανειλημμένα έχει προκαλέσει τα συμβούλια υπουργών προκειμένου να προωθήσουν αποτελεσματικά μέτρα για την διασφάλιση της ίσης αμοιβής και ίσης μεταχείρισης.

Στη Λισαβώνα τέθηκαν φιλόδοξοι στόχοι. Η πολιτική του mainstreaming έχει υιοθετηθεί, αλλά βρίσκει δυσκολίες στο να εφαρμοστεί στη πράξη, να συμπεριληφθεί δηλαδή η διάσταση του φύλου σε όλα τα επίπεδα σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων. Η Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που ψηφίσαμε χθες σχετικά με την διαδικασία της Λισαβώνας, εν όψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Βαρκελώνης, τονίζει ιδιαίτερα την ανάγκη επιτάχυνσης της στρατηγικής απασχόλησης, με ιδιαίτερη μέριμνα για τις γυναίκες.

Τελειώνοντας: Ποίες είναι οι βασικές παράμετροι της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στην ανάπτυξη; Σύμφωνα και με διεθνείς παραδοχές υπάρχουν τρεις κατηγορίες:

Α. Στόχοι μιας βιώσιμης ανάπτυξης :
· Προστασία του περιβάλλοντος
· Οικονομική ευημερία
· Κοινωνική δικαιοσύνη
· Ισορροπία των 3 προαναφερθέντων παραγόντων

Ο τελικός στόχος είναι mainstreaming της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές και όλα τα προγράμματα.

Β. Ζητήματα που αποτελούν το πλαίσιο για την επίτευξη της ισότητας των φύλων στην ανάπτυξη.
· Τα ανθρώπινα δικαιώματα των γυναικών και ο έλεγχος πάνω στην ίδια τη ζωή τους
· Η καταπολέμηση της φτώχειας
· Η πρόσβαση των γυναικών σε πόρους και υπηρεσίες
· Η διαχείριση των πόρων από τις γυναίκες
· Παγκοσμιοποίηση
· Η χρηματοδότηση της ανάπτυξης
· Υγεία και αναπαραγωγική υγεία των γυναικών

Γ. Στρατηγικές
· Πλήρης και ίση συμμετοχή των γυναικών (gender balance) στη διαμόρφωση όλων των πολιτικών και λήψη αποφάσεων
· Καμπάνιες ενημέρωσης, εκπαιδευτικά και μορφωτικά προγράμματα για άνδρες και γυναίκες, προγράμματα ευαισθητοποίησης, οδηγίες για την εφαρμογή του mainstreaming , κ.λ.π.
· Θεσμικοί μηχανισμοί για την ενίσχυση των γυναικών και την προώθηση της ισότητας
· Στατιστικά στοιχεία και πληροφορίες κατά φύλα-έρευνες
· Ανταλλαγή καλών πρακτικών και στρατηγικών σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.