Τα τελευταία βίαια επεισόδια στο Κόσοβο ήταν αναμενόμενα για όσους παρακολουθούν την κατάσταση και έβλεπαν εδώ και καιρό τα μαύρα σύννεφα να πυκνώνουν στον ορίζοντα. Αντιθέτως, όσοι ήταν τελείως απορροφημένοι από τα τεκταινόμενα στο Ιράκ και στο μέτωπο της διεθνούς τρομοκρατίας, θεωρούσαν ότι λίγο-πολύ τα προβλήματα στα Βαλκάνια ήταν λυμένα.

Η αναζωπύρωση της βίας ήταν αναπότρεπτη στο Κοσσυφοπέδιο, μια χώρα με ασαφές νομικό καθεστώς, κατεστραμμένη από τους βομβαρδισμούς, υπό τη διεύθυνση του ΟΗΕ από το 1999, χωρίς ισχυρούς δημοκρατικούς θεσμούς, με τα δίκτυα διακίνησης γυναικών, όπλων και ναρκωτικών να δρουν σχεδόν ανενόχλητα και με δύο κοινότητες -Αλβανούς και Σέρβους- να τις χωρίζει αβυσσαλέο μίσος.

Οι καμένες εκκλησίες και τζαμιά, οι νεκροί, αλλά και όσα διαδραματίστηκαν τους τελευταίους μήνες απαιτούν να ξαναδούμε στα σοβαρά και συνολικά τι συμβαίνει στη γειτονιά μας. Στη Σερβία το Μάρτη του 2003 δολοφονήθηκε ο θεωρούμενος φιλοδυτικός πρωθυπουργός Ζόραν Ντίτζιτζ, ενώ τον περασμένο Δεκέμβριο επανεκλέχτηκαν στο Κοινοβούλιο άνθρωποι που έχουν κατηγορηθεί για εγκλήματα πολέμου. Στην Κροατία το εκλογικό σώμα επανέφερε στην εξουσία το ίδιο εθνικιστικό κόμμα, του οποίου η ηγεσία είχε επιδοθεί στο εθνικό ξεκαθάρισμα στη Βοσνία, πριν από δέκα χρόνια. Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη η ίδια γκρίζα εικόνα. Η Συμφωνία του Dayton τερμάτισε μεν τις σφαγές το 1995, αλλά έχει δημιουργήσει μία αδύναμη κυβέρνηση, δύο βαθύτατα διαιρεμένες κοινότητες, τρεις λαούς, δέκα καντόνια στη μισή χώρα και τρεις στρατούς. Κάποιοι άλλοι μιλάνε για Αλβανικό Ζήτημα στα Βαλκάνια.

Αποδείχθηκε, δηλαδή, πολύ σύντομα, ότι το να οικοδομηθεί η ειρήνη και η δημοκρατία είναι κάτι πολύ πιο δύσκολο από το να αρχίσει ένας πόλεμος. Αυτή η ανησυχητική κατάσταση στα Βαλκάνια ήταν ο λόγος που παρακίνησε κάποιους από μας, πριν από ένα μήνα, να αναλάβουμε την πρωτοβουλία, μαζί με έκθεση φωτογραφίας για την παλιά γέφυρα του Μόσταρ, να συζητήσουμε ξανά για την ειρήνη, τη συμφιλίωση και την ευρωπαϊκή προοπτική της Βαλκανικής. «Είμαι Βόσνιος και μουσουλμάνος. Δεν μισώ κανένα», δήλωνε ο Χάρι Σιλάτζιτζ, πρώην πρωθυπουργός της Βοσνίας την περίοδο 1993-96, υπογράφοντας την Ολυμπιακή Εκεχειρία στο Ζάππειο.

Στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας τουλάχιστον 150.000 άνδρες, γυναίκες και παιδιά σκοτώθηκαν. Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια πρώην Γιουγκοσλάβοι εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους από άλλους πρώην Γιουγκοσλάβους. Σε αυτήν την πρώην χώρα, το φρικτό θέαμα ενός ολόκληρου χωριού καμένου, λεηλατημένου και ισοπεδωμένου έγινε κάτι εντελώς φυσιολογικό.

Μέσα σε αυτή την εθνοτική, γλωσσική, θρησκευτική, ιστορική και πολιτική πολυπλοκότητα οι εφημερίδες και τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ στάθηκαν σε λίγες απλές ιστορίες: ακρωτηριασμένα πτώματα, ηλικιωμένες γυναίκες να κλαίνε, ερειπωμένα τζαμιά, κατεστραμμένες εκκλησίες και πόλεις. Στην πραγματικότητα, κάθε κομμάτι της ιστορίας αυτής θα χρειαζόταν ένα βιβλίο για να εξηγηθεί.

Σίγουρα το μέλλον των χωρών των Βαλκανίων θα εξαρτηθεί από τη λύση των τρομακτικών προβλημάτων που άφησε πίσω του ο πόλεμος. Η Ευρώπη δεν μπορεί να είναι ειρηνική και ασφαλής, όσο η βία, το εθνικιστικό μίσος και η σύγκρουση υπάρχουν μέσα στα σύνορά της. Η Ελλάδα έχει δώσει την αμέριστη υποστήριξή της στην υπόθεση του ευρωπαϊκού προσανατολισμού των χωρών της Βαλκανικής. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης, τον Ιούνιο του 2003, στα συμπεράσματά του τονίζει ότι «είναι αποφασισμένο να υποστηρίξει πλήρως και με αποτελεσματικότητα την ευρωπαϊκή προοπτική των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, οι οποίες θα γίνουν αναπόσπαστο μέρος της Ένωσης από τη στιγμή που θα πληρούν τα καθορισμένα κριτήρια».

Με άλλα λόγια, τα Βαλκάνια καλούνται να εγκαθιδρύσουν λειτουργικές και ανθεκτικές δημοκρατίες. Αυτό απαιτεί τη δημιουργία νέων κοινωνικών σχέσεων, προαγωγή του διαλόγου και τη συμμετοχή των πολιτών για τη δημιουργία κοινωνιών με κοινό όραμα, που θα σέβονται τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα, την ισότητα των φύλων, τις αρχές του κράτους δικαίου, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, κοινωνίες που θα σέβονται τις εθνικές, θρησκευτικές, σεξουαλικές και άλλες διαφορές. Τα όσα συμβαίνουν στα Βαλκάνια αφορούν και επηρεάζουν ζωτικά συμφέροντα της χώρας μας. Το ΠΑΣΟΚ κατέστησε την Ελλάδα δραστήριο γεωπολιτικό παράγοντα και πόλο ειρήνης στην περιοχή. Αναμένουμε να δούμε κατά πόσο η Ν.Δ. θα συνεχίσει στο δρόμο που χάραξαν οι Σημίτης- Παπανδρέου.

* Ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ www.karamanou.gr