Καμιά ανοχή στη βία κατά γυναικών
Της ΑΝΝΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ*	31. 8. 2003

 

 

Η περίπτωση της Μαρί Τρεντινιάν που ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από το σύντροφό της, τον Γάλλο μουσικό Μπερτράν Καντά, δεν θα απασχολούσε τα διεθνή μέσα ενημέρωσης αν η ίδια δεν ήταν κόρη του διάσημου ηθοποιού Ζαν - Λουί Τρεντινιάν και αν ο σύζυγός της δεν ασκούσε το ευγενές επάγγελμα του μουσικού. Η θλιβερή είδηση μέσα στο κατακαλόκαιρο υποχρέωσε τα μέσα να φέρουν στο προσκήνιο το πιο αποσιωπημένο έγκλημα στο κόσμο - την ενδοοικογενειακή βία.

Το θέμα αφορά εκατομμύρια γυναίκες και παιδιά, όπου γης, που καθημερινά υφίστανται εξευτελιστική μεταχείριση ή και θανατηφόρα βία από άντρες τύπου Καντά. Ο ΟΗΕ υποστηρίζει ότι η συζυγική βία προκαλεί περισσότερους θανάτους γυναικών παρά ο καρκίνος. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, τουλάχιστον μία στις πέντε γυναίκες έχει εμπειρία βίαιης συμπεριφοράς από το σύντροφό της, ενώ το 95% όλων των περιστατικών βίας λαμβάνει χώρα μέσα στο σπίτι.

Η βία κατά των γυναικών και των παιδιών, δυστυχώς, είναι ένα ευρύτατα διαδεδομένο φαινόμενο, σε όλες τις κοινωνίες και είναι ανεξάρτητο από περιβάλλον, ηλικία ή κοινωνική θέση. Πολλοί την υποτιμούν ή τη θεωρούν προσωπικό πρόβλημα που δεν μπορεί να ενταχθεί στη δικαιοδοσία του νομικού συστήματος, παρά τα συγκλονιστικά στατιστικά στοιχεία.

Επιπλέον, κατά τα τελευταία χρόνια, με την ενίσχυση και των μεταναστευτικών ρευμάτων, τουλάχιστον 500.000 γυναίκες και παιδιά στην Ευρώπη είναι θύματα μιας νέας μορφής δουλείας και βίας, της εμπορίας για οικονομική και σεξουαλική εκμετάλλευση, γνωστής διεθνώς ως trafficking. Πρόκειται για την πλήρη άρνηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, όλων όσων, δηλαδή, καθιστούν την ανθρώπινη ζωή αξιοπρεπή.

Η Μαρί Τρεντινιάν που κακοποιήθηκε μέχρι θανάτου από τον Μπερτράν Καντά.

Η βία κατά των γυναικών είναι το αποτέλεσμα της ιστορικά άνισης κατανομής της εξουσίας μεταξύ των φύλων, της διαχρονικής υποτίμησης και του αποκλεισμού του θηλυκού γένους των ανθρώπων -μέχρι σχεδόν τις αρχές του εικοστού αιώνα- από την εκπαίδευση, τις επιστήμες, τις τέχνες, καθώς και από την οικονομική και πολιτική ζωή. Είναι επίσης το αποτέλεσμα της ταύτισης της αρρενωπότητας με τη δύναμη, την επιβολή, τη σκληρότητα, την άρνηση των συναισθημάτων και την αγιοποίηση της χρήσης βίας («το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο»).

Οι σύγχρονες ψυχολογικές έρευνες για τη σχέση της βίαιης συμπεριφοράς με το φύλο δυσκολεύονται να δώσουν απαντήσεις για το εξής παράδοξο: ενώ οι γυναίκες είναι εκείνες που ανέκαθεν υφίσταντο διακρίσεις και ενώ εξακολουθούν να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, δεν είναι εκείνες που, κινούμενες από αίσθημα αδικίας, αναπτύσσουν βίαιη συμπεριφορά.

Για να κατανοηθεί αυτό το παράδοξο πρέπει να ληφθεί υπόψη πόσο ασύμμετροι είναι οι ρόλοι και πόσο διαφορετικές οι κοινωνικές προσδοκίες για τα αγόρια και τα κορίτσια, από τη στιγμή της γέννησής τους. Ακόμη και η ετυμολογία των σχετικών λέξεων συνδέει το ανδρικό φύλο με τη βία.

Στα αρχαία και νέα ελληνικά, η λέξη ανδρεία (άνδρας) έχει και την έννοια του θάρρους. Το ίδιο και στα λατινικά με τη vir, από την οποία πηγάζουν λέξεις πάμπολλων γλωσσών που σχετίζονται με την ανδρεία, την αρετή και το θάρρος. Στο πλαίσιο της πατριαρχικής κουλτούρας, η τιμή ενός άνδρα είναι συνυφασμένη με την ικανότητά του να χρησιμοποιήσει τη βία ως μέσον επίλυσης διαφορών - εθνικών, κοινωνικών, οικογενειακών ή προσωπικών. Είναι γνωστό ότι τα λεγόμενα εγκλήματα «τιμής», σε πολλές χώρες, είναι ακόμη στην ημερήσια διάταξη.

Είναι αυτοί οι λόγοι που οδήγησαν πολλές κυβερνήσεις στο να προωθήσουν προγράμματα πρόληψης, θεραπείας και αλλαγής της βίαιης συμπεριφοράς. Στην Αυστρία, για παράδειγμα, σε περίπτωση βίαιου περιστατικού στην οικογένεια, αυτός που φεύγει από το σπίτι είναι - δια νόμου - ο βίαιος άνδρας και όχι η γυναίκα-θύμα. Το ενδιαφέρον, δηλαδή, δεν επικεντρώνεται μόνο στην υποστήριξη των θυμάτων της βίας.

Μπερτράν Καντά

Η καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και των παιδιών αποτελεί μεγάλη προτεραιότητα της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που αγωνίζεται να τη θέσει και στην κορυφή των προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται στην ευαισθητοποίηση του κοινού και στη μηδενική ανοχή κάθε μορφής βίαιης συμπεριφοράς. Ο πιο πρόσφατος σταθμός σε αυτή τη μακροχρόνια προσπάθεια είναι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΔΑΦΝΗ, που χρηματοδοτεί μη κυβερνητικές οργανώσεις, δημόσιους οργανισμούς και ιδρύματα και έχει τύχει ευρύτατης αποδοχής και υποστήριξης. Στο Ευρωκοινοβούλιο υποστηρίξαμε τη συνέχιση του προγράμματος μέχρι το 2008, αύξηση του προϋπολογισμού και επιπλέον ζητήσαμε από τα μέλη της Συντακτικής Συνέλευσης για το Μέλλον της Ευρώπης να συμπεριλάβουν στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα μια ισχυρή νομική βάση για την καταπολέμηση της βίας.

Η Ελλάδα, φυσικά, δεν υπολείπεται στην ενδοοικογενειακή βία και στη δράση των διεθνώς οργανωμένων δικτύων σωματεμπορίας. Γι' αυτό χρειάζεται, πέραν των αξιέπαινων πρωτοβουλιών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας, της Εκκλησίας και των γυναικείων οργανώσεων, να δημοσιευθούν άμεσα τα προεδρικά διατάγματα για την εφαρμογή της ήδη ισχύουσας νομοθεσίας και να προωθηθούν συγκεκριμένα μέτρα.

Ένα τέτοιο αποτελεσματικό μέτρο μπορεί να αποτελέσει η σύσταση και λειτουργία, με ευθύνη της πολιτείας, του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου-Κέντρου Πρόληψης, Καταπολέμησης της Βίας και Υποστήριξης των Θυμάτων, όπως λεπτομερώς αναφέρει πρότασή μου προς τους αρμοδίους υπουργούς και η οποία έχει, κατ' αρχάς, γίνει αποδεκτή.  

 

 

* Η ΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ είναι πρόεδρος της Επιτροπής Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισων Ευκαιριών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ.

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 31/08/2003